Samen opleiden, op en met het werkveld

Frank Noten

Inmiddels staan de gemeenschappelijk ontwikkelde leertaken, geëngageerde en ervaren begeleiders en authentieke onderzoeksvragen geformuleerd vanuit de noden van het werkveld, garant voor een optimale opleiding.

Samen Opleiden, een krachtig instrument in de realisatie van de gemeenschappelijke doelstellingen van zowel het werkveld als van de lerarenopleidingen. Als nauwe partners wensen we competente leraren te vormen die startbekwaam zijn om binnen Het Brussels Nederlandstalig onderwijs aan de slag te gaan. De afgelopen jaren zijn alle partners meer en meer naar elkaar toegegroeid. We zijn echte partners geworden. Inmiddels staan de gemeenschappelijk ontwikkelde leertaken, geëngageerde en ervaren begeleiders en authentieke onderzoeksvragen geformuleerd vanuit de noden van het werkveld, garant voor een optimale opleiding.

Het Brussels Nederlandstalig onderwijs staat evenwel voor grote uitdagingen. Enerzijds stijgt de aantrekkingskracht van ons onderwijs jaar na jaar. Hierop wordt geanticipeerd door een ambitieus bouwprogramma om samen met de inrichtende machten bijkomende capaciteit te creëren. De tsunami van het basisonderwijs rolt de komende jaren verder door in het secundair onderwijs. Bijkomende capaciteit betekent ook bijkomende nood aan leraren. Anderzijds zien we dat de populariteit van het mooiste beroep op aarde steeds verder onder druk komt te staan. Directies zien zich meer en meer genoodzaakt om collega’s met eerder voldoende geachte bekwaamheidsbewijzen aan te stellen.

Of soms vinden ze jammer genoeg niemand. En dan spreken we nog niet van het hoge turnover percentage …

We staan dan ook op een kantelpunt in de samenwerking tussen werkveld en lerarenopleidingen. Indien we er niet in slagen om deze samenwerking te verdiepen en te verbreden naar strategische allianties dreigt de vis- en kweekvijver voor toekomstige leraren verder te verschralen en misschien zelfs op te drogen. Het is twee voor twaalf, maar nog niet te laat.

Maar laten we eerst genieten van de eindproducten die de studenten op en in synergie met de werkplek hebben kunnen realiseren. Een mooie staalkaart van wat de aspirant-leraren kunnen betekenen in het kader van een professionaliseringcultuur op schoolniveau. Ook voor hen zelf was het een boeiende en leerrijke ervaring. Laten we samen op ontdekkingstocht gaan om te proeven van hun ervaringen en van hun leeropbrengsten.

Frank Noten Directeur Departement Onderwijs en Pedagogie Erasmushogeschool Brussel

Nadine Engels

Om wat opgebouwd werd duurzaam te maken, moeten wellicht nieuwe stappen worden gezet in het consolideren van de partnerschappen. Om te leren hoe we dat kunnen doen is het inspirerend om eens bij de buren te kijken.

Deskundige leraren opleiden en krachtig onderwijs ontwikkelen en daartoe een ruimte creëren waarin verschillende bronnen van kennis samenkomen, verstrengelen en elkaar versterken: dat is het doel van de partnerschappen tussen lerarenopleidingen en scholen waaraan we nu al zes jaar bouwen. De professionaliteit van leraren en toekomstige leraren versterkt wanneer ze samen de rijke ervaringskennis die schuilt in de onderwijspraktijk en empirische op onderzoek gestoelde kennis en inzichten, over wat werkt en hoe, gebruiken om hun onderwijs te verbeteren, op maat van specifieke leerlingen in hun specifieke schoolcontext.

Vanuit een onderzoekende houding en met beide voeten in de praktijk staat in het mission statement van onze lerarenopleiding. Met die ambities kan je niet aan de slag tenzij lerarenopleidingen en scholen goed samenwerken, gemeenschappelijke doelen voor ogen hebben en er een wederzijdse aantrekkelijkheid is. Die wederzijdse aantrekkelijkheid is er als de opbrengst van de samenwerking voor ieder van de partners de moeite waard is. Toekomstige leraren erkennen pas dat onderzoekend leraarschap in het beroepsbeeld past als ze dat ook in het werkveld kunnen vaststellen. Scholen vinden meewerken aan onderzoek pas echt interessant als het inspeelt op vragen die in hun praktijk spelen. Voor leraren levert de investering pas iets op als ze er meer resultaat kunnen mee boeken bij hun leerlingen. Voor studenten in de lerarenopleiding wordt een leertaak pas uitdagend en motiverend als de resultaten ook echt in scholen worden gebruikt. Lerarenopleiders vinden samenwerken waardevol als het leidt tot meer coherente instructies en feedback aan hun studenten vanwege de begeleiders op school en de opleiders van de lerarenopleiding.

Om de samenwerking tussen scholen en lerarenopleidingen aantrekkelijk te maken, zijn de laatste jaren door alle partners inspanningen geleverd om werkplekleertaken te formuleren waarmee de studenten service konden leveren aan scholen en die hen zelf verder brachten op hun pad naar het lerarenberoep. Dit jaar hebben teams in 11 scholen praktijkonderzoek uitgevoerd. Leraren van de school, studenten van de lerarenopleiding, lerarenopleiders, onderzoekers, soms leerlingen en hun ouders gingen samen aan de slag met onderzoeksvragen die ertoe doen voor de school en waarbij de bevindingen bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs. De resultaten van die inspanningen worden gepresenteerd op Explore.Together – editie 2019. Alvast vooraf gefeliciteerd aan allen die hun opdracht tot een goed eind hebben gebracht.

 

Volgend academiejaar neemt het aantal partnerscholen én daarbinnen het aantal onderzoekende teams drastisch toe. Nieuwe campussen lerarenopleiding worden in gebruik genomen in Anderlecht, Diest en Leuven. Partnerscholen in de regio’s van deze campussen sluiten aan bij onze lerende gemeenschap. Om wat opgebouwd werd duurzaam te maken, moeten wellicht nieuwe stappen worden gezet in het consolideren van de partnerschappen. Om te leren hoe we dat kunnen doen is het inspirerend om eens bij de buren te kijken. In Nederland zijn in 2005 de eerste Academische Opleidingsscholen gestart die gelijkaardige banden tussen onderwijspraktijk, lerarenopleiding en onderzoek beogen. Recent werd de opbrengst ervan voor professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling geëvalueerd (Ros, van der Steen & Timmermans, 2016[1]).

Met enige trots kunnen we zeggen dat het opzet van onderzoeksteams in ons Brussels project van de bovenste plank is: rijke en diverse samenstelling van de teams, echte en gelijkwaardige onderzoekssamenwerking tussen leraren en studenten van de lerarenopleiding, ondersteuning van opleiders in ieder team. Wat in Academische Opleidingsscholen sterk is en wat voor ons een uitdaging vormt, is de integrale inbedding van praktijk-onderzoekende teams als onderdeel van het onderwijskundig beleid van de partnerscholen en formele overlegstructuren die partners toelaten om systematisch af te stemmen. Eerder dan een welwillend tijdelijk engagement, waarvoor vergadertijd buiten de werkuren moet worden gezocht, willen we toegroeien naar een onderzoekend leraarschap dat gevaloriseerd wordt als een noodzakelijk onderdeel van professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling.  

Prof. dr. Nadine Engels Voorzitter Interfacultair Departement LerarenOpleiding (IDLO)

Vrije Universiteit Brussel    


[1] Ros, A., van der Steen, J., Timmermans, M. (2016). De waarde van de academische opleidingsschool. NRO- onderzoeksrapport. https://www.partnerschapopleidenindeschool.nl/file/275/rapport-nro-de-waarde-van-de-aos.pdf